MARTINE GEURTZEN

Een wandeling door de ruimte

 

Ik ben altijd al geïnteresseerd geweest in de menselijke kant van architectuur. Als interieurarchitect ontwerp je tenslotte voor mensen. Daarom probeer ik mij als ontwerper zoveel mogelijk in te leven in de gebruiker. 

Wat betekent een woonhuis voor hen, wat is een inspirerende ruimte, hoe zou men willen zitten? Als je dit op een goede manier onderzoekt en de resultaten hiervan in het ontwerp verwerkt, levert dat emoties op die uitstijgen boven de neutrale informatieprikkels die ik zelf ervaren heb in het muZIEum in Nijmegen (muZIEum, Stadsschouwburg Nijmegen, Nederland, eind augustus 2012).

 

Pas toen ik mij in de rol van slechtziende verplaatste, ontdekte ik de schraalheid van de gemiddelde architectuur. Speciale aandacht aan de lichamelijke beleving wordt meestal niet of nauwelijks gegeven. Dat moet in mijn ogen anders kunnen. Ik voel dat als een verantwoordelijkheid ten aanzien van mijn gebruikers.

Het persoonlijke van een ervaring is, zo neemt men aan, de bijdrage van de lagere zintuigen. 

Alleen de vormgeving die hieraan tegemoet komt, zal de gebruiker helpen om zich in een ruimte behaaglijk en welkom te voelen. Dit kan zelfs een bron zijn van nieuwe ervaringen en van betekenisgeving die uitstijgt boven de dagelijkse onverschilligheid. 

Uitgaande van dat gegeven kom ik tot het volgende statement: de zintuigelijke beleving van een ruimte zorgt voor de emotionele band met deze ruimte. 

Al in de oudheid deelde Aristoteles reuk in bij de ‘lagere zintuigen’. “Zicht stond op de eerste plaats, met gehoor op nummer twee, en reuk, tast en smaak op een inwisselbare derde, vierde en vijfde plaats. Zien en horen worden doorgaans beschouwd als de ‘hogere’ zintuigen die ons ‘directe’ toegang tot kennis en de werkelijkheid verschaffen, terwijl de ‘lagere zintuigen als tast, reuk en smaak worden geassocieerd met subjectieve 

waarnemingen en het lichaam, en worden dus minder waardevol beschouwd. 

 

Het boek ‘Architectuur door andere ogen’ richt zich op de beleving van architectuur door ‘de ogen’ 

van blinden en slechtzienden. (Uitgeverij de Kunst in samenwerking met stichting Zilvergrijs en Bartiméus, Nederland, 2012) Architectuur door andere ogen is een monument geworden, een Gesamtkunstwerk. 

Het gaat op zoek naar het antwoord op de vraag waarom een gebouw, als je het niet ziet, meer is dan een stapel stenen met een dak erop. Het is een poëtisch pleidooi voor meer zintuiglijke architectuur. 

Kort samengevat zeggen de auteurs dat ruiken, voelen en luisteren bij onze visueel ingestelde maatschappij op de achtergrond raken. Of we nu willen of niet, we moeten bijna elke dag de verlangens van onze zintuigen onderdrukken. Nu al worden we dagelijks omringd door honderden gebeurtenissen en krijgen we ontzettend veel beelden te verwerken. Omdat we constant worden overweldigd, verliezen we de emotionele waarde van de dingen om ons heen steeds verder uit het oog. 

 

We kunnen totaal onbewogen door een straat met geweldige gebouwen of een tuin met schitterende bloemen lopen, omdat we in onze gedachten met andere zaken bezig zijn. Dit zorgt ervoor dat de omgeving ons niet meer zo sterk beïnvloedt. Wanneer je in onze stedelijke omgeving dan een keer wel je zintuigen optimaal ‘de vrijheid’ wilt geven, krijg je daar vaak de kans niet voor. 

Kantoren en andere werkplekken worden i.v.m. airconditioning of kunstlichtplannen steeds meer van de 

buitenwereld afgesloten. 

Het komt dan ook vaak voor dat we acht uur van de dag geen zingende vogels, regen, auto’s of andere toevallige geluiden van de stad om ons heen horen, frisse lucht ruiken of een zonnestraaltje op onze huid voelen. 

Die vervlakking zorgt ervoor dat de emotionele verwerking van de eigen omgeving niet ten volle kan 

plaatsvinden. Dit heeft gevolgen voor de gebruikers. Saaie en gevoelsarme architectuur kweekt vervlakte 

gebruikers. Door de beleving van gebouwen complexer en rijker te maken zal men architectuur ook beter gaan bekijken en zo valt er meer aan gebouwen te ontdekken. De informatie die de tastzin, de geur en het gehoor kunnen toevoegen aan de visuele prikkels maken dat het gebouw haar identiteit krijgt.